GRODZISKO WCZESNOŚREDNIOWIECZNE W GRODZISKU, GM. GRĘBKÓW
Lokalizacja: Grodzisk, gm. Grębków, powiat węgrowski, woj. mazowieckie Funkcja: grodzisko Chronologia: XI-XIII w.
Grodzisko znajduje się na skraju naturalnego, w przybliżeniu czworobocznego w kształcie cypla, leżącego na zachodnim brzegu Liwca.
Wał zewnętrzny ma obecnie 3,5-6m wysokości. Północno-wschodni narożnik grodziska obecnie nie istnieje, gdyż uległ podmyciu przez rzekę. Wał zewnętrzny w części północnej został w znacznej mierze rozorany, a fosa odcinająca gród od wysoczyzny zasypana pod zabudowę wsi Grodzisk, dochodzącej do linii wałów. Wewnętrzny stok wału zewnętrznego jest w dużym stopniu rozorany. Grodzisko objęte jest orką, sadownictwem i wypasem bydła od roku 1932, kiedy przeprowadzono komasację gruntów.
15 marca 1961 r. grodzisko zostało wpisane do rejestru zabytków województwa warszawskiego, późniejszy nr rej. 57/275.
W 1935 r. przeprowadzono inwentaryzację, a w 1937 r. sporządzono szkice grodziska. W 1960 roku wykonano plan warstwicowy autorstwa J. Fellmana, uzupełniony w 1984 r. W roku 1961 E. Buczek wykonał zdjęcia lotnicze. W 1967 r. przeprowadzone zostały badania sondażowe, a w latach 1983-1989 badania wykopaliskowe, uzupełnione w 1987 i 1989 r. odwiertami geologicznymi.
Badania: 1967 r. / 1983-1989 r. Prowadzone przez: Zakład Polskiego Atlasu Archeologicznego, Instytut Historii Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk / Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego Kierownik badań: Ludmiła Paderewska / Wojciech Wróblewski.
Przebadano dotąd wykopaliskowo mniej niż 1% całego stanowiska, przy czym sondaże i wykopy zakładane były zarówno w różnych częściach majdanu, jak też na wałach i w fosach grodziska. W trakcie funkcjonowania obiektu na majdanie grodziska odłożyła się warstwa miąższości od 5 do 20cm, która niestety jest niszczona przez orkę.
Jak wynika z analizy fragmentów naczyń ceramicznych i zabytków metalowych, na przełomie okresu przedrzymskiego i rzymskiego (I p.n.e. - I n.e.) na terenie stanowiska znajdowała się nieumocniona osada związana z ludnością kultury przeworskiej. W trakcie badań archeologicznych zarejestrowano jej ślady w postaci reliktów 4 budynków mieszkalnych i gospodarczych zagłębionych w podłoże, a także dołków pozostałych po konstrukcji budynku słupowego lub ogrodzenia, a także jam gospodarczych. Odnalezione resztki pieca hutniczego, bryły żużli i szlaki skłaniają do stwierdzenia, że funkcjonowanie tej osady związane było z produkcją hutniczą.
Po porzuceniu osady, teren stanowiska zagospodarowano na przełomie X i XI w. Obszar w południowo i południowo-wschodniej części cypla został od północy i zachodu ograniczony wałem i otaczającą go fosą, a od południa i wschodu broniony był naturalnym spadkiem. Cypel otoczony był wtedy od wschodu i południa głównym, meandrującym biegiem Liwca. Od zachodu i północy odcięty był on obniżeniem, pierwotnie wypełnionym wodą i mającym połączenie z głównym biegiem rzeki, gdyż lustro i dno Liwca we wczesnym średniowieczu znajdowało się na wyższym poziomie niż obecnie. Obszar grodu w tym czasie obejmował w przybliżeniu 2,5ha. Wał ograniczający gród miał u podstawy szerokość 8-9m. Wzniesiono go z gliny, a jego konstrukcja wzmocniona była 2 rzędami pali dębowych. Obecnie wał jest rozorany prawie w całości - zachował się na wysokości 0,5m od obecnej powierzchni, a 0,9m od pierwotnej podstawy. Lica wału wzmocnione były kamieniami. Fosa otaczająca wał miała pierwotnie szerokość ok. 7m i głębokości do 2m.
Obiekt ten pełnił funkcję grodu refugialnego, a więc miejsca umocnionego, wykorzystywanego jedynie w przypadku zagrożenia przez okoliczną ludność z osad otwartych. Jego wnętrze nie było zabudowane.
W połowie XI w. gród przebudowano. W całości został otoczony wałem i fosą, przy czym od północy i zachodu nową ich linią. W wyniku powiększenia gród osiągnął powierzchnię ponad 4,5ha,
a licząc z fosą zewnętrzną, będącą naturalnym obniżeniem - ok.5 ha. Przyjmuje się, że wydarzenie to związane było z zagospodarowywaniem pogranicznego terenu nad Liwcem w ramach struktur władztwa Piastów. Od tego momentu gród funkcjonował nie tylko jako miejsce obronne, lecz również zamieszkałe i będące ośrodkiem sprawowania władzy na poziomie lokalnym. Wydaje się również, że jego rolę w kolejnym stuleciu mogło wzmacniać położenie na przypuszczalnym szlaku drożnym wiodącym z Czerska do Drohiczyna.
Zdaniem W. Wróblewskiego założenie obronne w Grodzisku nad Liwcem odpowiada fazie „plemiennej” – zob.: W. Wróblewski, U źródeł kasztelanii liwskiej. Wczesnośredniowieczne struktury osadnicze w dorzeczu Liwca, [w:] Najstarsze dzieje Podlasia w świetle źródeł archeologicznych, red. B. Bryńczak, P. Urbańczyk, Siedlce 2001, s. 205–228, tu s. 209–211.
Na podstawie analizy materiałów z grodziska możemy jego powstanie odnosić, do pierwszej połowy XI w.
Za:
Zobacz
Fotogrametryczna dokumentacja grodziska w Grodzisku gm. Grębków - YouTube
Literatura: